Muğla Valiliği koordinesinde hazırlanan ve tamamı bilimsel verilere ve Osmanlıca belgelere dayanan, Muğla’nın merkez ve mahallelerini kapsayan "Osmanlı Nüfus Defterlerinde Muğla" adlı kitabın tanıtım programı Muğla Valiliği bahçesinde düzenlendi. Muğla Valiliği Bahçesinde Vali Dr. İdris Akbıyık’ın ev sahipliğinde düzenlenen programa, Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Aras, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Turhan Kaçar, Vali Yardımcıları Murat Sarı ve Halil Serdar Cevheroğlu, Menteşe Kaymakamı Mehmet Eriş, Yatağan Kaymakamı Mustafa Emre Kılıç, İl Jandarma Komutanı Tuğgeneral Emrullah Büyük, İl Emniyet Müdürü Ali Canbolat, Menteşe Belediye Başkanı Gonca Köksal, kurum amirleri, siyasi parti temsilcileri, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, vatandaşlar katıldı. Programda konuşan Muğla Valisi İdris Akbıyık, kitabın Muğla’nın tarihi belleğine büyük katkı sağlayacağını vurgulayarak, “Bugün tanıtımını yaptığımız bu eser, Osmanlı dönemi nüfus kayıtlarının rehber niteliğinde bir çalışma olarak araştırmacılara sunduğu katkıyla öne çıkmaktadır. Osmanlı Devleti'nin sosyo-ekonomik yapısını anlamak isteyenler için bu tür eserler, vazgeçilmez bir kaynak niteliğindedir. Bilindiği gibi, vergi mükellefi olacak kişilerin ekonomik düzeyi ile askere alınacak bireylerin miktarını belirlemek amacıyla ilk nüfus sayımı 1830 yılının sonlarında yapılmıştır. Bu sayım teknik olarak birçok eksikliği bünyesinde barındırmasına rağmen ilk olması hasebiyle önemlidir. Zira bu sayım tüm imparatorlukta yapılmamış, bazı vilayetler ilerleyen zamanlarda sayılabilmiştir. Osmanlı Devleti ilerleyen zamanlarda bu sayımları ara ara tekrarlayarak egemenlik alanındaki halkın envanterini çıkarmış ve stratejilerini bu verilere göre belirlemiştir. Osmanlı Devleti zamanında üretilen nüfus defterleri önemli bir sosyo-ekonomik kaynak olarak günümüzde araştırmacılar tarafından kullanılmaktadır. Muğla merkez ve mahallelerini kapsayan bu stratejik konunun bir anlamda geçmişten günümüze intikal etmesini ve kayıtlara geçirilmesi sağlamak amacıyla hazırlanan “Osmanlı Nüfus Defterlerinde Muğla” adlı kitabımızın diğer illere de örnek teşkil etmesi en büyük temennimizdir. Bu kıymetli eserin ortaya çıkmasında emeği geçen herkese teşekkür ediyor, ‘Osmanlı Nüfus Defterlerinde Muğla’ adlı kitabımızın hayırlı olmasını diliyorum” dedi. Kitabın yazarı Selahattin Durmaz, konuşmasına Osmanlı dönemindeki nüfusi sayımının nasıl yapıldığını anlatarak başladı. Durmaz şu ifadelere yer verdi:“İmparatorluk yönetmiş ülkelerin hafızaları öyle sıradan 3-5 yıllık ya da 40-50 yıllık Cumhuriyetin hafızaları gibi değildir. Siz bunu inkar etseniz de bugün, Osmanlı Bakiyesi dediğimiz coğrafya, sizi buna mecbur bırakmakta. Yani bir şekilde o Osmanlı Coğrafyasını anlayabilmeniz için Osmanlı coğrafyasını her açıdan tehkik etmeniz gerekiyor. Bu sizin ülkenizin jeostratejik ve jeopolitik öncelikleri arasındadır. Öyle olunca nüfus da bunların arasında birinci önceliği işgal etmekte. Osmanlı’da Rumeli’de ki Fetih hareketlerinden itibaren himayesine aldığı ve fethettiği coğrafyalarda zaman zaman sayımlar yapılmış. Bu sayımların ilk dönemlerde tahri defterleri dediğimiz mufassal yani ayrıntılı tahirlere kaydetmiş. O coğrafyaya hükmedebilmek için o coğrafyanın bir kere sosyo ekonomik ve kültürel yapısını iyi kavraması gerekiyordu yöneticilerin. Bu dönemden sonra da 16.yüzyıldan itibaren vergi sisteminin yeniden revize edilmesiyle birlikte arz defterleri ve cizye üzerine yoğunlaşmış, bunlar da ayrı birer defter sistemidir. Daha sonra tanzimatla birlikte modern sayıma geçilmiş. O dönemde de özellikle Yunan isyanı ve Kırım Savaşında yenilgiyle çıkan Osmanlı kendini her alanda revize etme ihtiyacı hissettiği için yeniden bir envanter çıkarma gereği duymuş. Nüfus sayımında özellikle erkek nüfusu dahil ederek, özellikle vergi mükelleflerini ve askere alınacak erkeklerin tespitini önermiş. Daha sonra çeşitli aralıklarla 1850-1870-1888-1890-1894-1904 ve en son 1914 yıllarında olmak üzere tekrar etmiş” “Adeta kent yeniden belleğine kavuştu”Bu kitap sayesinde Muğla’nın eski belleğine tekrar kavuştuğunu söyleyerek, “ Üzülerek söyleyeyim bu nüfus kayıtları özellikle Muğla için ne yazık ki 1835 ve 1904 yılları arası kayıtlara maalesef yok. Bunlar doğa olaylarında yok olmuş olabilir. Dolayısıyla 1904’ten 1830 yılına kadar ki boşlukta Muğla’nın hafızası yok. Sayın Valim bize bu konuyu teklif ettiklerinde biz bunu sevinçle ve şerefle kabul ettik. Çünkü Muğla’nın bir hafızaya ihtiyacı var. Muğla’nın yeniden 1904’ten öteye gitmesi gerekiyordu. Türkiye’de nadir illerden birisidir. Belki buranın jeostratejik konumundan dolayı özellikle işgal bölgesi olmasından dolayı belki de kasıtlı olarak yapıldı bu nüfus defterlerinin ortadan kaldırılması. Biz bu çalışmayla aradaki kopukluğu bir anlamda birleştirmiş oluyoruz. Yani 1904 yılında sizin soyağacınızda gözüken en dip dede, bizim bu çalışmamızda henüz 3 veya 4 yaşında bir çocuk olarak gözüküyor. Ondan aradaki bütün kayıtların hiçbiri yok. Marmaris’te, Datça’da ve Bodrum’da yok. Bu çalışma ile ya da buna benzer çalışmalarla bir kente neler sağlayabiliyoruz, neler elde edebiliyoruz. Bir kere kaybolmuş makamlar, aileler, isimleri kaybolmuş yerler, mahalle isimleri, kaybolmuş meslekler ve sanatlar, kaybolmuş gayrimüslim nüfus. Bunlar da bizim değerlerimizdi. Muğla’nın çok önemli bir icraa kolu olan eğer takım kurşunları yapanlar gayrimüslimlerin elinde, kuyumcular da dahil. Mesela bunlar hane hane açığa çıktı. Adeta kent yeniden belleğine kavuştu” dedi. Konuşmaların ardından yazar Selahattin Durmaz, katılımcılar için kitabını imzaladı.